Leon WYCZÓŁKOWSKI

FRAGMENT UDEKOROWANEJ KONFESJI ŚW. JANA KANTEGO W KOŚCIELE P. W. ŚW. ANNY W KRAKOWIE, (czerwiec 1917)
Akwarela na sumarycznym szkicu ołówkiem i czarną kredką, gwasz, sepia, papier naklejony całą powierzchnia na tekturę; 137 x 77, 5 cm
Sygnowana po prawej u dołu na marmoryzowanym cokole białą kredką: Ławy… (?) | z Krakow… | LWyczoł… (inicjał imienia i pierwsza litera nazwiska związane;
sygnatura częściowo przesłonięta przez oprawę).

Malarz, pastelista i akwarelista, odnowiciel i mistrz litografii polskiej, pedagog, jeden z najważniejszych twórców epoki Młodej Polski; artysta przywiązujący wielką wagę do doskonałości swego (niejednokrotnie eksperymentalnego) warsztatu. Naukę malarstwa rozpoczął w warszawskiej Klasie Rysunkowej Wojciecha Gersona (1869-74), by kontynuować ją w Akademii monachijskiej u Alexandra Wagnera (1877-79) oraz w oddziale kompozycji krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych pod opieką Jana Matejki (1877-79). Po kilku latach podróży po Wołyniu, Ukrainie i Podolu w 1895 roku, w związku z otrzymaniem profesury macierzystej Szkoły (od r. 1900: Akademii) osiadł w Krakowie (zasadniczo do roku 1929). Czas I wojny światowej przetrwał głównie w Warszawie. Ostatni okres życia spędził między Poznaniem, Gościeradzem pod Bydgoszczą i Warszawą, gdzie w Akademii Sztuk Pięknych wykładał pochłaniającą go wówczas niemal bez reszty grafikę. Należał do grupy założycieli Towarzystwa Artystów Polskich “Sztuka”.
Oferowana akwarela o zaskakującym – nawet zważywszy na całe bogactwo i różnorodność oeuvre artysty – sposobie skadrowania nie ma, wbrew pierwszemu wrażeniu, charakteru stricte dekoracyjnego ani nie jest popisem iluzjonizmu, ale przedstawia motyw jak najbardziej konkretny, malowany niewątpliwie ad vivum, a mianowicie: postument, bazę i dolna część trzonu jednej z salomonowych kolumn konfesji św. Jana Kantego (1390-1473) w akademickim kościele p. w. św. Anny w Krakowie, umajonej w związku z obchodami jubileuszu 150-lecia jego kanonizacji (16 VII 1767 – lipiec 1917). Istniały trzy, a do naszych czasów zachowały się co najmniej dwie wersje tej kompozycji: bardziej monumentalna, tu omawiana, raz tylko prezentowana publicznie 1, określona jako Kolumna szafirowa z kwiatami oraz Kolumna złota z kwiatami (najwyraźniej uchwycona w blasku słońca), o węższym kadrze, datowana 1917 2; to ona zapewne w 1937 roku należała do zbiorów Józefy Knoblowej w Krakowie 3; istniała ponadto późna replika malowana gwaszem z roku 1930 4 (w roku 1937 stanowiąca własność prof. Adama Kleczkowskiego).
1. Zob.: Przewodnik Nr. 52. po wystawie Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych (w Warszawie),
marzec 1930 roku, poz. 21, s. 3 (jako tempera!).
2. Ibidem, l. cit., poz. 20 (również jako tempera).
3. Zob.: Leon Wyczółkowski 1852-1936. Wystawa pośmiertna. (Katalog), Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, czerwiec 1937, poz. 157, s. 24.
4. Ibidem, l. cit., poz. 152.
Nadzwyczajnie wyeksponowana dedykacja odnosi się, wedle wszelkiego prawdopodobieństwa, do osoby Mariana Stanisława Wilczyńskiego (ur. 1882), wziętego warszawskiego adwokata, ówczesnego wiceprezydenta stołecznej rady miejskiej, a przy tym – co dla nas istotniejsze – wpływowego członka Komitetu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych oraz jego żony Marii ze Strumiłłów. Wykonanie tego podarunku przyszło Wyczółkowskiemu tym łatwiej, iż właśnie w tym czasie, na przełomie roku 1926 i 1927, kończył pracę nad mieszczącą 9 autolitografii (z okładką: 10) “Teką Mariacką”, w której znalazły się aż dwa (monochromatyczny i czwórbarwny), widoki Kościoła Mariackiego od strony absydy w ujęciu bardzo podobnym do tu prezentowanego (por.: K. Kulig-Janarek, W. Milewska, Leon Wyczółkowski 1852-1936. W 150. Rocznicę urodzin artysty (Katalog wystawy), Muzeum Narodowe w Krakowie 2003, s. 227 i il 190, 315).