Stanisław Ignacy Witkiewicz WITKACY

Tusz, akwarela, papier; 63 x 48 cm
Sygnowany l.d.: T.U w kółku | Witkacy | 1922 10/VI; śr. D.: Die Atleten haben | immer Recht
Na odwrocie nalepka wystawy w Muzeum Narodowym w Warszawie XII 1989 – II 1990

Wystawiany: Stanisław Ignacy Witkiewicz, Muzeum Narodowe w Warszawie, 1989 – 1990.

Ta niezwykle interesująca kompozycja powstała w szczytowym momencie tzw. okresu formistycznego Witkacego i stanowi rzadki przykład malarstwa akwarelowego artysty, z którego zachowało się zaledwie kilka prac. Mimo całej niezwykłości kompozycja “Die Atleten…” dobrze wpisuje się w jego twórczość. Temat odnosi się przede wszystkim do niezwykle artystę interesujących, odwiecznych zmagań dwóch płci, przy czym, – wg wielokrotnie wyrażanych przez autora przekonań – na ogól działo się odwrotnie, to raczej kobiety gnębiły mężczyzn (np. “Szatan”,”Kuszenie Adama”, z 1920 r. obie prace w MN Warszawa). Jednak i mężczyźni dochodzili często w tej sprawie do głosu (Nad przepaścią -Gwałt, 1920, MN Kraków), a zwłaszcza w tekstach literackich autora jak “Pożegnanie jesieni”, gdzie gwałt i przemoc dokonywana przez mężczyzn jest na porządku dziennym. Być może “Die Atleten…” odnoszą się do podpisanego 16.04.1922 niemiecko-sowieckiego traktatu w Rapallo. Witkacy zdawał sobie sprawę ze słabości położonej między tymi państwami Polski. Kompozycja może być przewrotna metaforą tych niepokojów połączoną z przekonaniem, że silniejsi zawsze wygrywają.

Stanisław Ignacy Witkiewicz, syn Stanisława – malarza, krytyka i pisarza. Pseudonim artystyczny – Witkacy. Znany też ze swoich dokonań na polu literatury i dramatu. Oficer gwardii carskiej w I wojnie światowej. W 1914 roku odbył długą podróż, ekspedycję naukową do Australii wraz z Bronisławem Malinowskim. Wychowany w aurze modernizmu w Krakowie i Zakopanem. Teoretyk sztuki, formista, współpracownik “Zwrotnicy”, twórca teorii “Czystej Formy” – “Wartość dzieła sztuki nie zależy od uczuć życiowych w nim zawartych ani od doskonałości odtworzenia przedmiotów, a jedynie polega na jednolitości konstrukcji czystych elementów formalnych.” Uważał, że twórczość artystyczna jest sposobem wyrażenia ” uczucia metafizycznego” Do połowy lat 20 tworzył malarskie fantazje, które dziś można określić jako pośrednie między modernizmem, ekspresjonizmem a surrealizmem. Od tego też czasu uprawiał głównie twórczość literacką, która przyniosła mu z czasem światową sławę. Artysta zginął tragicznie w 1939 roku. Popełnił samobójstwo w obliczu sowieckiego najazdu na Polskę, który potraktował jako koniec cywilizacji. Tworzył prace malarskie w pracowni portretowej, gdzie obowiązywał cennik i wzory do zamówienia kolejnych “odejść” od realizmu portretowanej osoby na rzecz jej artystycznej wizji ekspresjonistycznej. Twórczość portretowa Witkacego była przez długi czas odbierana jako ekstrawagancja artystyczna i osobliwość. Weryfikację i potwierdzenie geniuszu artysty przyniosły następne lata.